“Moederdag is een uitvinding van Hitler,” zei mijn moeder toen ik oud genoeg was om niet elk jaar weer een blij verraste glimlach nodig te hebben voor mijn zelfgeknutselde schilderijlijstjes-met-macaroni-randje.
“Voor mij hoeft die flauwekul echt niet. Ik heb er zelf voor gekozen om moeder te zijn, daar hoef ik geen cadeautjes voor te hebben.” Mijn moeders politieke geaardheid ontsloeg mij zo van een levenslange bezoekplicht op de tweede zondag van mei.

Verheerlijking van het moederschap

De verklaring van mijn moeder vond ik absoluut afdoende. Natuurlijk: verheerlijking van het moederschap, zodat vrouwen opgewekt en zonder klagen zullen blijven werpen als broedmachines en zo voor nieuw kanonnenvlees zorgen, past helemaal in de totalitaire staatsgedachte.
In nazi Duitsland is inderdaad met overgave en veel enthousiasme campagne gevoerd voor moederdag. Mijn moeder heeft dus, laat dat duidelijk zijn, volkomen gelijk.

Moederdag als protest tegen oorlogsgeweld

Maar de eerste ‘moderne’ moederdag was al een heel stuk eerder en had een totaal andere achtergrond.
Zij werd uitgeroepen door de Amerikaanse suffragette Julia Ward Howe. In 1870 schrijft zij in Boston een manifest waarin zij oproept tot een internationale Moederdag. Op deze dag kunnen vrouwen dan gezamenlijk protesteren tegen het feit dat er zoveel mannen; echtgenoten en zonen, worden geofferd in zinloze oorlogen met belangen waar zij zelf geen deel van uitmaken. Julia Ward Howe is tot het schrijven van dit briesend moedermanifest gedreven door de Civil War, waarin zij zelf haar geliefde kwijtraakt.

Moederdagproclamatie van Julia Ward Howe, Boston (1870)

“Arise, then, women of this day! Arise all women who have heart, whether our baptism be that of water or tears!
Say firmly:
‘We will not have our great questions decided by irrelevant agencies. Our husbands shall not come to us, reeking with carnage, for caresses and applause. Our sons shall not be taken from us to unlearn all that we have been able to teach them of charity, mercy and patience. We women of one country will betoo tender of those of another country to allow our sons to be trained to injure theirs.’
In the name of womanhood and of humanity, I earnestly ask that a general congress of women without limits of nationality may be appointed and held at some place deemed most convenient and at the earliest period consider with its objects to promote the alliance of the different nationalities, the amicable settlement of international questions, the great and general interests of peace.”

Dat wil natuurlijk niet zeggen dat ik nou weer schilderijlijstjes-met-macaronirandjes ga brengen naar mijn moeder. En dat zal ze enorm waarderen. Elke dag van het jaar weer.