Als een dierbare ziek is helpt het niet om er kermend bij in bed te kruipen. Daar wordt ie niet beter van. Je gaat in de weer met krachtige soepjes, kusjes en een warme kruik.
Op dit moment is onze dierbare wereld behoorlijk ziek. En ik werd er zo somber van om dat aan te zien, dat het me bijna verlamde. ‘Dat helpt niet,’ zei een verstandig mens. Leek mij ook. Aan de slag dus. Wat helpt dan wel? Jij. Ik.
Over Onderlinge Hulp en de warme kruik voor de wereld, die je samen maakt.

Een kaarsje aansteken

‘Klaag niet over de duisternis, steek liever een kaars aan,’ schijnt de oude Chinese wijsgeer Confucius ooit gezegd te hebben. Hij wist nog niks van onze tijd, waar in korte tijd politiek gezien de duisternis legaal de macht in handen heeft gekregen. Confucius was een baas hoor. Inderdaad. Als ik me elke dag laat bombarderen met gruwelijk wereldnieuws, dan krijgt het duister steeds meer grip op me. Donkere energie zuigt, mevrouw, en not in a good way. Blijven kijken naar de toenemende ellende slurpt mijn aandacht weg en vult me met angst, machteloosheid en wanhoop. En wat levert het me op? Meer wanhoop, minder energie. Wat levert het onze kwijnende wereld op? Niks.
Ik heb gemerkt dat ik me er inderdaad beter bij voel, zoals Confucius al zei, als ik met de rug naar het duister ga staan en me richt op iets waar ik mijn energie wél aan wil geven. Een kaars aansteken, zogezegd.

Even de grote lijnen.

Waar wil ik mijn energie aan geven?
Aan de dingen waar ik van overtuigd ben.

• Elk mens is het leven waard.
• Elk leven is het leven waard.
• Alles heeft z’n eigen waardevolle plek in het geheel.
• Humor helpt om mijn eigen onvermogen en dat van anderen te verdragen.
• De natuur is prachtig, voedend, gul en autonoom.
• Wij hoeven niet helemaal te snappen hoe dat in elkaar zit.
• Niemand is minder of meer waard dan een ander.
• Je kunt met anderen delen wat je kunt missen, zonder te lijden.
• Wij zijn ook maar sukkels in het licht van de eeuwigheid.
• We kunnen ons met elkaar verbinden en met elkaar genieten.
• We kunnen samen iets moois toevoegen aan de wereld.
• Creatie is het enige antwoord op destructie.

En al die waarden lopen gevaar om onder de voet te worden gelopen op dit moment, door brute vormen van macht; politiek, economisch, militair. Wat wil macht?

• Meer macht
• Meer geld
• Meer controle
• Dus minder vrijheid en individuele verschillen, want gelijkvormigheid geeft meer controle om de eigen plannen uit te voeren.

Onderlinge Hulp

Dat waren de grote lijnen. De vunzige details van hoe zich dat allemaal voltrekt kan ik dagelijks bijhouden en me er hondsberoerd bij voelen, of ik kan volstaan met af en toe een gedegen achtergrondverhaal over de ontwikkelingen van de mensheid op dit moment. Ik kies voor dat laatste. Ik wil in de weer met krachtige soepjes en een warme kruik voor de wereld.
En daar is een praktische vorm van handelen voor: Mutual Aid, in 1902 gemunt door de Russische anarchist Peter Kropotkin.[1]
Destijds vertaald als ‘Wederzijdse hulp’. Ik zou zeggen: Onderlinge Hulp.

Onderlinge Hulp is simpelweg: zorgen voor elkaar. En dat kunnen we allemaal, op onze eigen manier.
We staan gezamenlijk aan het ziekbed van de wereld, we moeten iets doen.
Iets, waarmee we alvast doen wat we uiteindelijk willen bereiken: hartelijk samenleven.

Wie doet wat en wat doe jij?

Draai je om. Zo, dat je met je rug naar al die donkere shit staat. Het is te groot om op dit moment in z’n geheel te veranderen en je verliest energie als je erover blijft klagen.
Draai je rug naar het duister. Je mist niks, de grote lijnen ken je. Lees achtergronden, onderzoek, analyseer, discussieer, maar staar je niet blind op de ellendige details.
Richt je nu op wat werkt. Onderzoek waar jij blij van wordt, wat je kunt en wilt bijdragen aan gezondheid, verbinding, plezier, creatief denkvermogen en creatief handelen van jezelf, van anderen, van je omgeving. En, nu komt het, ga daar actief mee aan de slag. Besteed je energie volop aan de dingen die je verwezenlijkt wilt zien in een samenleving waar jij met je dierbaren in wilt leven. Begin alvast. Wees van betekenis voor je omgeving. Verbind je met de gemeenschap waar je deel van uitmaakt. Bouw zingend (nou ja, kan ook in stilte of fluitend) aan een zorgzame, vrolijke plek waar je wél wilt zijn. En je bent er al.

Wat helpt? Jij.

Help elkaar om moed te houden door zomaar iets aardigs te doen voor een ander. Door elkaar helemaal suf te complimenteren als er iets gelukt is. Help jezelf door klagers en mopperaars te stoppen met het opsommen van doffe ellende. Als dat na de derde klacht nog niet lukt, wuif dan doeiiiii en zoek een activiteit of gezelschap waar je energie van krijgt. Houd voor ogen wat je WEL wilt.

Luister naar mensen die verstandige dingen zeggen. Leer. Lees. Praat met je buren, medereizigers, wijkbewoners, dorpsgenoten, en hoor waar behoefte aan is. Voel waar jij zelf behoefte aan hebt en begin alvast. Zoek daarna uit hoe je dat samen met anderen kunt doen. Kies iets waar je zin in hebt, wat bij je past, waar je blij van wordt, waar je iemand anders ook blij mee maakt.

• Worden er al boodschappen gedaan voor wie slecht ter been is?
• Krijgen alle kinderen een lunch mee naar school?
• Worden er ergens jassen of dekens ingezameld voor mensen die ze nodig hebben?
• Wie repareert kapotte apparaten, meubels en kleding?
• Sluit je aan bij een bestaand initiatief of zet zelf iets op als het er nog niet is.
• Is er al een trainer voor de kinderen die willen sporten?
• Misschien kun je een uurtje praten in het Nederlands met mensen die hier voor langere tijd willen blijven, zodat ze de taal in de praktijk leren kennen.
• Help vervoer regelen voor wie slecht ter been is maar wel een afspraak bij een dokter of een oude vriendin heeft.
• Een opruimdag voor je straat, het park, het wijkcentrum, de kerk.
• Muziek maken verbindt mensen met elkaar, zeker als ze mee kunnen zingen.
• Je kunt helpen in een moestuin.
• Oogst inmaken.
• Een maandelijkse gezamenlijke maaltijd organiseren.
• Sluit je aan bij een vakbond, die gerichte acties tegen economisch onrecht kan voeren.
• Maak tincturen of kruidenthee om weg te geven aan griephoofden.
• Schrijf een uitlegtekst voor de buren van een illegale vluchtelingenopvang.
• Worden er al ergens oude computers en telefoons ingezameld voor wie zich er geen kan permitteren?
• Zet een voedsel-weggeefkast voor je huis, een boekenruilkast, een spullen doorgeefkast.
• Stel een luisterend oor beschikbaar voor de moedeloze en kondig dat aan met een briefje bij de supermarkt.
• Je kunt mensen bezoeken in het ziekenhuis, verzorgingshuis, gevangenis.
• Een kledingruildag organiseren.
• Wie zorgt dat er condooms beschikbaar en vindbaar zijn voor experimenterende pubers?
• Plant fruitbomen en bessenstruiken in het plantsoen.
• Bied ochtendgymnastiek op het pleintje.
• Help het speeltuintje schoon en veilig te houden.
• Lees de kinderen voor.
• Bied een wekelijkse meditatie voor een momentje rust.

Wees die druppel

Waar wil jij jouw energie aan besteden? Kies iets wat je leuk vindt om te doen en begin alvast in je eentje. Krijg je een enthousiaste reactie van de buurvrouw? Doe het dan samen. Nodig mensen uit die je leuk vindt, om nog meer te kunnen doen. Organiseer lezingen, workshops, samenwerkdagen. Help elkaar om voor ogen te houden dat het wel degelijk mogelijk is: op een fijne manier samenleven, waarbij iedereen zichzelf kan zijn en iets moois bijdraagt aan het vrolijke geheel. Vergeet niet hoe je eigenlijk wilt leven.

Heel lang heb ik gedacht dat het allemaal maar weinig zin heeft om me bezig te houden met dit soort activiteiten. Druppel op gloeiende plaat. Maar inmiddels weet ik: dit is hoe de mensheid door de eeuwen heen tijden van crisis doorkwam. Onderlinge Hulp. Handen uit de mouwen.
En sterker nog: of het nou werkt of niet, ik voel me er in elk geval een heel stuk beter bij om me te richten op iets moois opbouwen met anderen samen, dan om te blijven kijken hoe… ach, je weet wel.

Daar doen we het voor

Zeg je: ik maak liever lol? Ik wil gewoon zingen en dansen en lekker zijn wie ik nou eenmaal ben?
Je hebt gelijk. En dat is precies waar we onderlinge hulp voor nodig hebben. Om te kunnen zingen en dansen, zijn wie we zijn en iets moois te creëren. Met handen, hoofd en wederzijdse ondersteuning waar nodig. En vooral: met elkaar.

Dank aan Medeia Makar, T. Thorn Coyle, Kropotkin, Luke Hauser en de prachtige mensen met wie we deze gedachten in praktijk brengen.

[1] https://theanarchistlibrary.org/library/petr-kropotkin-mutual-aid-a-factor-of-evolution#toc1 14 januari 2025