Illustratie: Anook Cleonne – De kaart is niet het terrein

Vorige week mocht ik online een schrijfworkshop geven voor veteranen. In het kader van het prachtige project Helmen vol Verhalen. Lees er vooral wat over. De workshop was bedoeld voor militairen die op missie zijn geweest en daar dingen hebben meegemaakt die geen mens zou mogen meemaken.
En terwijl die militairen daarmee bezig zijn, is er ook nog een thuisfront. De achterblijvers, die ook door een heftige tijd gaan, zorgen hebben, boos en verdrietig zijn over alles wat er gebeurt en niet gebeurt.

Klinkt vaag. Klopt. Want de allerheftigste ervaringen hebben vaak geen woorden. Ze liggen opgeslagen als gevaarlijk stekende herinneringen, in de donkerste kelders van je geheugen, van je hart. Dat geldt trouwens niet alleen voor de ervaringen van militairen in oorlogsgebieden. Ik vermoed dat we allemaal een heel aantal herinneringen met ons meedragen die uit alle macht proberen weg te blijven van het daglicht.

Herinneringen die geen woorden hebben

Ik noem een paar soorten herinneringen die verlammend kunnen zijn. Herinneringen die we het liefste zo snel mogelijk vergeten, soms zelfs al terwijl we nog middenin de gruwelijke ervaring zitten.

• Geweld zien, meemaken, ondergaan of zelf gebruiken.
• Doodsangst door ziekte, bedreiging, verlies van woonruimte, geld of een relatie.
• Paniek omdat je vertrouwen in familie, vrienden, buren of collega’s misplaatst blijkt te zijn geweest.
• Diepe rouw om een dierbare die dood is gegaan terwijl jij bent blijven leven.

Ook bij zulke opgeslagen herinneringen is de techniek ‘Schrijven in het donker’ misschien iets voor jou.

Rotherinneringen hollen net zo hard als jij

Zulke ervaringen, de herinneringen aan zulke ervaringen en alle gedachten en emoties die eraan vast zitten, maken je doodmoe, zodat je het liefste alleen maar onder een deken wilt blijven liggen – of grenzeloos actief: als je alsmaar blijft rennen lijkt het net alsof die herinneringen je niet in zullen halen. Tot je merkt dat ze alsmaar grinnikend met je meehollen. Je draagt ze met je mee als een loeizware steen die in je hart woont, in het donker. En zolang die herinneringen daar wonen, nemen ze ruimte in beslag die je liever zou willen besteden aan vrolijke gebeurtenissen, blijdschap, mooie ontwikkelingen en fijne contacten met prachtige mensen.

De moed om te schrijven

Schrijven is een geweldig gereedschap om die steen op te ruimen om ruimte te maken voor wat beters. Woord voor woord. Je hebt moed nodig om te schrijven. Om onder woorden te brengen wat er met je is gebeurd. Door de juiste woorden te kiezen weef je een stevig net van tekst dat over je herinneringen heenvalt. Zo blijven je ervaringen eens even stil zitten. Daardoor kun je ernaar kijken, erom rouwen en verder met je leven. Bovendien kun je ook aan anderen laten lezen wat je op je hart had. Aan je partner of je gezin bijvoorbeeld. Je vrienden die er niet bij waren. Laten lezen hoe het was kan net even gemakkelijker zijn dan erover vertellen.

Stap voor stap

Als je de moed hebt om vastberaden te schrijven over wat zeer doet, betreed je voor je gevoel gevaarlijk gebied. Je gaat schrijven in het donker. Besteed dus zorg en aandacht aan hoe je dat doet. Niet alles tegelijk. Stap voor stap, woord voor woord. In de pdf die je hier kunt downloaden,  schrijftraining voor veteranen lees je een uitgebreid stappenplan. Gun jezelf de tijd om die stappen te volgen en steeds te wachten tot de woorden je hebben ingehaald zodat je ze kunt inzetten om jouw verhaal te vertellen.

Woord voor woord het donker in – en er weer uit

Voor de moedigen: schrijven over wat er in de donkerste kelder van je geheugen ligt. En weer terug naar het daglicht, met je verhaal. In grote lijnen volg je de volgende stappen:

• 1 Je kiest over welke periode of specifieke gebeurtenis je wilt schrijven. Dat doe je door de feiten te noteren, nuchter, als waarnemer. Dit is een soort voorbereiding, houvast voor wat je gaat onder woorden brengen.
• 2 Nu kies je een onderdeel van wat je onder 1 schreef. Een moment, een gebeurtenis. Daar schrijf je bij wat je erbij dacht. Gewoon, je eigen gedachten, hoe slim, vreemd, logisch of naief ook.
• 3 Je voegt in deze derde schrijffase toe wat je erbij waarnam met je zintuigen. Wat rook, hoorde, voelde, zag of proefde je?
• 4 Waarschijnlijk kun je in deze vierde schrijffase ook weer terughalen wat je voelde. Wat was de meest opdringende emotie? En waar voelde je je die in je lichaam? Hoe dan?
• 5 Je sluit af met de vijfde schrijfstap: beschrijf wat je deed. Hoe handelde je? Wat deden je handen, je voeten, je stem?

Download hier de pdf met tips voor schrijven in het donker schrijftraining voor veteranen – en je verhaal onder woorden brengen zodat je het naar het daglicht kunt halen. Daar win je mee. Meer ruimte voor jouw leven zoals je het wilt leven. En meer verbinding met anderen, omdat die kunnen lezen wat jou gemaakt heeft tot wie je nu bent. Je schrijft misschien in het donker, maar je brengt je verhaal ermee in het daglicht, waardoor je er beter mee kunt leven.
Ik wens je moed en de schrijflust om door te schrijven tot je je hele verhaal onder woorden gebracht hebt.

Kijk verder bij Helmen vol Verhalen – het project waarbij veteranen hun verhaal vertellen aan een journalist en een kunstenaar die er woord en beeld bij maakt. Ik ben er eindredacteur bij, vandaar.

En hier vind je de hele online workshop ‘Mijn verhaal’ voor Helmen vol verhalen – van een uur. Superprofessioneel: na vier minuten dwarskijken wezen de deelnemers projectbaas Amy van Son en mij erop dat het beeld op z’n zij lag. Vanaf daar kun je dus je hoofd recht houden bij het kijken.

Leg pen en papier of een worddocument klaar als je deze manier van schrijven wilt proberen.